اغلب والدین کودکان، مراقب سلامت جسم فرزند خود هستند اما باید این را بدانند که سلامت عاطفی و روانی کودک هم به‌اندازه سلامت جسمانی او مهم است. حمایت از سلامت روان کودک انعطافپذیری او را جهت مقابله با موانع افزایش می دهد و باعث می شود تا در سنین بزرگسالی نیز از نظر عاطفی و روانی فرد سالمی باشد.
چرا تقویت سلامت روان کودک مهم است؟
سلامت روان بر جنبه‌های مختلف زندگی کودک اثر می‌گذارد و تقویت آن ممکن است فوایدی داشته باشد از جمله:
افزایش تمرکز و خلاقیت؛
دوست‌یابی سریع؛
یادگیری چیزهای جدید؛
تقویت اعتمادبه‌نفس؛
افزایش عزت‌نفس؛
یادگیری هدف‌گذاری؛
یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای؛
مدیریت احساسات ناخوشایند؛
داشتن نگرش خوب به زندگی.
یادگیری این مهارت‌ها راحت نیست و نیاز به تمرین دارد، به‌خصوص اگر کودک مشکلات روانی مانند افسردگی یا اضطراب داشته باشد.
اگر مسائل مربوط به سلامت روان درمان نشوند، اثر مخربی بر زندگی کودک خواهند گذاشت. کودکان دبستانی مبتلا به اختلالات سلامت روان بیشتر از هم‌سالان خود در مدرسه غیبت میکنند و ۳ برابر دیگران در معرض تعلیق یا اخراج از مدرسه هستند.
همچنین مسائل مربوط به سلامت روان در اوایل زندگی ممکن است باعث مسائل جدی‌تر و یا اختلالات سوءمصرف مواد مخدر در بزرگسالی شود. بسیار مهم است که به کودک خود مهارت‌های مقابله‌ای مؤثر را آموزش دهید تا بتواند به‌خوبی احساساتش را مهار و از رفتارهای مخرب اجتناب کند.
چطور سلامت روان کودک را تقویت کنیم؟
سلامت روان مطلوب در دوران کودکی به‌معنای رسیدن به نقاط عطف احساسی و تکاملی، یادگیری مهارت‌های اجتماعی سالم و چگونگی کنارآمدن با مشکلات است. کودکانی که از نظر روانی سالم هستند، کیفیت زندگی خوبی دارند و می‌توانند در خانه، مدرسه و جامعه خود به‌خوبی رفتار کنند.
والدین و مراقبان نقش مهمی در تقویت سلامت روان، ارائه حمایت در مواقع نیاز و راهنمایی فرزندانشان در زندگی دارند. در ادامه، چند راهکار برای حمایت از سلامت روان کودک ارائه می‌کنیم.
۱. بی‌قیدوشرط به فرزندتان عشق بورزید
یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای حمایت از سلامت روان کودک ابراز عشق به فرزند است. مدام به فرزندتان یادآوری کنید که در هر شرایطی کنارش هستید و دوستش دارید.
بچه‌ها باید بفهمند که همه ما اشتباه می‌کنیم، اما می‌توانیم از این اشتباهات درس بگیریم. وقتی فرزندتان مرتکب اشتباهی می‌شود، به‌جای سرزنش او یا شکست تلقی‌کردن اشتباهش، آن اشتباه را فرصتی برای یادگیری در نظر بگیرید. فرزندتان باید بداند که اشتباهاتش هیچ تأثیری بر علاقه شما به او ندارند و در هر شرایطی دوستش دارید.
۲. شخصیت فرزندتان را تحسین کنید
تشویق، تمجید و تأیید کودک نه‌تنها اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس او را تقویت میکنند، بلکه حافظ سلامت روان او نیز هستند. طبق تحقیقات، کمبود عزت‌نفس با اضطراب، افسردگی و استرس مدرسه مرتبط است و همه این آسیب‌ها بر کیفیت زندگی کودک اثر منفی می‌گذارند. عزت‌نفس کم ممکن است حتی به افکار خودکشی هم منجر شود.
کودکان را بیشتر به‌خاطر ویژگی‌های شخصیتی مثبت مانند مهربانی، همدلی و کمک به دیگران تحسین کنید تا ویژگی‌های جسمانی یا موضوعات موفقیت‌محور.
۳. با فرزندتان وقت بگذرانید
وقت‌گذراندن با خانواده نه‌تنها پیوندهای خانوادگی را تقویت می‌کند، بلکه به والدین فرصت شناخت بیشتر فرزندشان را می‌دهد. اگر مرتب با فرزندتان وقت بگذرانید، با دغدغه‌ها و مشکلاتش آشنا خواهید شد و می‌توانید در مواقع لزوم برای حل مشکلاتش به او کمک کنید.
می‌توانید با انجام کارهایی مانند صرف وعده‌های غذایی در کنار هم، پیاده‌روی، تکمیل پروژه‌ها، کمک به انجام تکالیف یا بازی برای فرزندانتان وقت بگذارید. شناخت دوستان فرزندتان هم بسیار مهم است. فرزندتان را برای انتخاب دوست راهنمایی کنید و مضرات دوستان ناباب و ناسالم را برایش توضیح دهید.
۴. مرتب با فرزندتان ارتباط برقرار کنید
صحبت‌کردن مداوم با فرزندتان به این معنی است که می‌توانید به او کمک کنید موقعیت‌های دشوار را پشت‌سر بگذارد. ارتباط راحت با بچه‌ها به آنها آزادی می‌دهد که احساساتشان را کشف کنند. برای شروع مکالمه می‌توانید درباره اتفاقات مدرسه، مهمانی یا رویدادی خاص سؤال‌هایی بپرسید. وادارکردن فرزندتان به اشتراک‌گذاری خبرهای خوب و بد فرصتی برای شما فراهم می‌کند تا در رفع مشکلاتش به او کمک کنید.
۵. اعتمادش را جلب کنید
به‌گفته محققان، یکی از نیازهای اساسی کودکان این است که احساس امنیت کنند. فرایند رشد و یادگیری کودکان تا حد زیادی به احساس امنیت آنها وابسته است. یکی از راه‌های تقویت احساس امنیت و اعتماد این است که محیط امنی در خانه ایجاد کنید که کودک بتواند به‌راحتی درباره احساسات و دغدغه‌هایش صحبت کند. والدین الگوی کودکان هستند و اگر کودک ببینید والدینش به‌راحتی درباره احساسات، افکار و دغدغه‌هایش صحبت میکنند و بقیه افراد خانواده با آنها همدلی میکنند، او هم یاد می‌گیرد.
۶. مهار استرس را به فرزندتان یاد بدهید
هر چقدر هم تلاش کنید کودک را در محیطی سرشار از آرامش بزرگ کنید، نمی‌توانید از موقعیت‌های استرس‌زا جلوگیری است. استرس بخشی عادی از زندگی است و یادگیری نحوه درست برخورد با آن فرزند شما را برای موفقیت در آینده آماده می‌کند. به فرزندتان راه‌های درست مقابله با استرس را آموزش دهید.
۷. مراقب سلامت روان خودتان باشید
یکی از بهترین کارهایی که می‌توانید برای حفظ سلامت روان کودک انجام دهید این است که مراقب سلامت روان خودتان باشید. بچه‌ها به والدینشان نگاه میکنند تا یاد بگیرند چگونه با موقعیت‌های استرس‌زا و اضطراب‌آور کنار بیایند. بنابراین مطمئن شوید که الگوی درستی از نحوه برخورد با موقعیت‌های استرس‌زا ارائه می‌دهید.
اگر احساس ناراحتی می‌کنید، انرژی‌تان را از دست داده‌اید یا متوجه تغییراتی در عادات غذایی یا خواب خود شده‌اید، با مشاور صحبت کنید و مشکل را حل کنید.
چه زمانی از متخصص کمک بگیریم؟
کمک‌گرفتن از متخصص بهترین راه آموزش انعطافپذیری و مهارت‌های لازم به کودک است. همه کودکان در سال‌های ابتدایی زندگی‌شان فرازونشیب‌های عاطفی را از سر می‌گذرانند و بسیاری از این فرازونشیب‌ها طبیعی و گذرا هستند. بااین‌حال برخی رفتارها و اتفاقات هم زنگ خطری هستند که بر لزوم کمک‌گرفتن از متخصص تأکید میکنند. برخی از این رفتارها عبارت‌اند از:
بیش از حد نگران یا مضطرب است؛
کمبود اعتمادبه‌نفس دارد یا به خودش احساس بدی دارد؛
از شما و دوستانش یا فعالیت‌های موردعلاقه سابقش کناره‌گیری می‌کند؛
عادات غذاخوردن یا خوابش تغییرات زیادی کرده است؛
از نظر تحصیلی افت کرده است یا با هم‌کلاسی‌هایش مشکل دارد؛
بیش از حد زودرنج و احساساتی شده است؛
حرف‌های نگران‌کننده می‌زند؛
ابراز ناامیدی می‌کند، افسرده به نظر می‌رسد یا درباره خودکشی صحبت می‌کند.
در کل اگر نگران رفتار فرزندتان هستید، بهتر است از مشاور کمک بگیرید. مشاور به شما کمک می‌کند که بفهمید بر اساس سن و رشد کودک شما چه چیزهایی طبیعی و چه چیزهایی غیرطبیعی هستند و برخورد درست در هر موقعیت را به شما آموزش می‌دهد.
کلام آخر
با ایجاد اعتماد و برقراری ارتباط و الگوی‌خوب‌بودن، پایه‌ای قوی برای سلامت روان فرزندتان ایجاد خواهید کرد. به یاد داشته باشید بخشی از تقویت سلامت روان فرزندتان به‌معنای دریافت کمک یا حمایت از او در زمانی است که به کمک نیاز دارد. اگر کودک طوری رفتار می‌کند که برای شما عجیب یا نگران‌کننده است، با مشاور صحبت کنید. این بهترین و شجاعانه‌ترین کاری است که می‌توانید برای حمایت از فرزندتان در مواقع بحرانی انجام دهید. بنابراین اجازه ندهید ترس یا خجالت شما را از دریافت کمک باز دارد. با درمان و مداخله مناسب، کودک یاد می‌گیرد که همیشه مراقب سلامت روان خود باشد.